ચંદ્રયાન-3 મિશનની સફળતા બાદ ભારતની વૈજ્ઞાનિક સંસ્થા ઈસરોએ બીજી મોટી સફળતા હાંસલ કરી છે. ઈસરોએ પોતાના પ્રથમ સોલર મિશન આદિત્ય-L1ને તેના લક્ષ્યાંક પર સફળતાપૂર્વક પહોંચાડ્યું છે. આ મિશન સૂર્યનો અભ્યાસ કરવા માટેનું છે. ઈસરોની સફળતાની પ્રશંસા વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ પણ કરી છે. આદિત્ય-L1 પંદર લાખ કિમીનો પ્રવાસ કરીને પોતાના લક્ષ્યાંક પર પહોંચ્યું છે.
ભારતે સ્પેસ સેક્ટરમાં શનિવારે એક મોટી સિદ્ધિ હાંસલ કરી લીધી છે. ચંદ્રયાન-3ની સફળતા બાદ આજે ભારતનું પ્રથમ સોલર મિશન ‘આદિત્ય L1’ સાંજે ચાર વાગ્યાની આસપાસ પોતાના લક્ષ્યાંક પર પહોંચી ગયું છે. ભારતીય સ્પેસ એજન્સી ઈસરોએ તેને કમાન્ડ આપીને L1 પોઈન્ટની હેલો ઓર્બિટ પર પહોંચાડી દીધું છે. યાનને પૃથ્વીથી લગભગ 15 લાખ કિલોમીટર દૂર સૂર્ય-પૃથ્વી ઓર્બિટના ‘લેંગ્રેજ પોઈન્ટ 1’ (L1)ની આસપાસ ભ્રમણકક્ષામાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું છે. તેને 2 સપ્ટેમ્બરના રોજ આંધ્રપ્રદેશના શ્રીહરિકોટાથી સૂર્ય તરફ મોકલવામાં આવ્યું હતું. જે પોતાની 15 લાખ કિલોમીટરની યાત્રા પૂરી કરીને પોતાના નિર્ધારીત સ્થાન પર પહોંચ્યું છે.
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ આ મોટી સફળતા માટે દેશને અભિનંદન પાઠવ્યા છે. વડાપ્રધાન મોદીએ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ ‘X’ પર પોસ્ટ કરીને કહ્યું હતું કે, ‘ભારતે વધુ એક સિદ્ધિ હાંસલ કરી. ભારતની સૌપ્રથમ સોલર ઓબ્ઝર્વેટરી આદિત્ય-L1 તેના ગંતવ્ય સ્થાને પહોંચી છે. આ સૌથી કપરાં અને રસપ્રદ અવકાશ મિશનને સાકાર કરવામાં આપણા વૈજ્ઞાનિકોના અથાક સમર્પણનો પુરાવો છે. આપણે માનવતાના લાભ માટે વિજ્ઞાનની નવી સીમાઓને આગળ ધપાવવાનું ચાલુ રાખીશું. બીજી તરફ કેન્દ્રીય વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજી રાજ્ય મંત્રી જિતેન્દ્ર સિંહે કહ્યું હતું કે, ‘આ વર્ષ ભારત માટે શાનદાર રહ્યું છે. વડાપ્રધાન મોદીના દૂરંદેશી નેતૃત્વ હેઠળ, ટીમ ઈસરોએ લખેલી બીજી સફળતાની ગાથા. સૂર્ય-પૃથ્વી જોડાણના રહસ્યો શોધવા માટે આદિત્ય L1 તેની અંતિમ ભ્રમણકક્ષામાં પહોંચી ગયું છે.
આ અભ્યાસ કેટલો ઉપયોગી થશે?
સૂર્ય એ આપણી પૃથ્વીનો સૌથી નજીકનો તારો છે. આનાથી ઘણી ઉર્જા બહાર આવે છે. સૌર જ્યોત પણ સતત વધી રહી છે. જો તેમની જ્વાળાઓની દિશા પૃથ્વી તરફ વળે, તો અવકાશયાન, ઉપગ્રહો અને સંચાર પ્રણાલીને નુકસાન થઈ શકે છે. આદિત્ય L1 આવી સૌર ઘટનાઓ વિશે સમયસર માહિતી આપશે, જેથી નુકસાન ઘટાડી શકાય.
શા માટે L1 અને તેની હેલો ઓર્બિટ મહત્વપૂર્ણ છે?
L1 એટલે કે લેગ્રેન્જ પોઈન્ટ-1 એ પાંચ સ્થાનોમાંથી એક છે જ્યાં સૂર્ય અને પૃથ્વીના ગુરુત્વાકર્ષણ બળો એકબીજાને સંતુલિત કરે છે. આ પાંચ પોઝિશનમાં L1 સૌથી સ્થિર સ્થાન છે. આદિત્ય આ L1 પોઈન્ટ પર પહોંચી ગયું છે. હવે તેને હેલો ઓર્બિટ સુધી પહોંચવાનું છે, જે L1 ભ્રમણકક્ષા છે જ્યાં સેટેલાઇટ અને અવકાશયાન સ્થિર રહીને કાર્ય કરી શકે છે. જો આ વાહન આ ભ્રમણકક્ષામાં ન પહોંચે, તો તે સૂર્ય તરફ આગળ વધવાનું ચાલુ રાખશે અને પછી તેમાં ભળી જશે. હેલો ઓર્બિટથી આદિત્ય સૂર્યનો વિવિધ ખૂણાઓથી અભ્યાસ કરી શકશે. અહીં ગ્રહણનો કોઈ અવરોધ નથી. કારણ કે આ ભ્રમણકક્ષા L1 બિંદુની આસપાસ એ જ રીતે ફરે છે જે રીતે પૃથ્વી સૂર્યની આસપાસ ફરે છે.
આદિત્ય L1 મિશનમાં શું કરશે?
અત્યાર સુધી ઈસરો જમીન પર આધારિત ટેલિસ્કોપ દ્વારા સૂર્યનો અભ્યાસ કરતું હતું, પરંતુ તેનાથી સૂર્યનું વાતાવરણ ઉંડાણમાં દેખાતું ન હતું. તેનું બાહ્ય પડ કોરોના આટલું ગરમ કેમ છે અને તેનું તાપમાન શું છે તે જાણી શકાયું નથી. પરંતુ આદિત્ય સાથે ગયેલા સાધનો આના પર પ્રકાશ પાડશે.
