ઓનલાઈન પેમેન્ટ ફ્રોડના વધતા જતા કેસોને કારણે સરકાર ડિજિટલ પેમેન્ટ પ્રક્રિયામાં કેટલાક ફેરફારો કરવાની તૈયારી કરી રહી છે. સરકાર આવા બે લોકો વચ્ચે ફર્સ્ટ લોસ ટ્રાન્ઝેક્શન માટે ઓછામાં ઓછો સમય વધારવાનું વિચારી રહી છે. સરકારી અધિકારીઓ પાસેથી મળેલી માહિતી અનુસાર, બે વપરાશકર્તાઓ વચ્ચે ૨૦૦૦ રૂપિયાથી વધુના તમામ ડિજિટલ પેમેન્ટ ટ્રાન્ઝેક્શનની સમય મર્યાદા ૪ કલાક નક્કી કરી શકાય છે.
જો કે, નવી પ્રક્રિયાને લઈને આશા છે કે ડિજિટલ પેમેન્ટમાં થોડો ઘટાડો થઈ શકે છે. પરંતુ અધિકારીઓ માને છે કે સાયબર સુરક્ષાની ગંભીરતાને ધ્યાનમાં રાખીને આ જરૂરી છે. જો આ યોજનાને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવે છે, તો તાત્કાલિક ચુકવણી સેવા, રિયલ ટાઈમ ગ્રોસ સેટલમેન્ટ અને યુનિફાઈડ પેમેન્ટ્સ ઈન્ટરફેસ દ્વારા કરવામાં આવતી ડિજિટલ ચુકવણીઓ આ સ્કોપ હેઠળ આવી શકે છે.
ડિજિટલ છેતરપિંડી અટકાવવા માટે, આ પ્લાનમાં એકાઉન્ટ બનાવ્યા પછી, પ્રારંભિક વ્યવહારોમાં માત્ર મર્યાદા અને વિલંબ જ નહીં. વાસ્તવમાં, પ્રથમ વખત ડિજિટલ પેમેન્ટની પ્રક્રિયા કરી રહેલા બે વપરાશકર્તાઓ વચ્ચે ૨૦૦૦ રૂપિયાથી વધુના વ્યવહારો માટે પણ ૪ કલાકનો વિલંબ થશે. તેમનો ભૂતકાળનો સ્વતંત્ર વ્યવહાર ઇતિહાસ શું હતો તે કોઈ બાબત નથી.
આને એક ઉદાહરણથી સમજો – હાલમાં, જો કોઈ યુઝર નવું એકાઉન્ટ બનાવે છે, તો તે પહેલા ૨૪ કલાકમાં વધુમાં વધુ ૫૦૦૦ રૂપિયાનું ટ્રાન્ઝેક્શન કરી શકે છે. એ જ રીતે, NFT માં લાભાર્થીને ઉમેર્યા પછી, પ્રથમ ૨૪ કલાકમાં ૫૦,૦૦૦ રૂપિયા સુધી ટ્રાન્સફર કરી શકાય છે. પરંતુ પ્રસ્તાવિત નવા પ્લાન મુજબ, જો કોઈ યુઝર એવા યુઝરને પહેલી વાર ૨૦૦૦ રૂપિયાથી વધુ મોકલે છે જેની સાથે અગાઉ ક્યારેય કોઈ ટ્રાન્ઝેક્શન થયું નથી, તો ૪ કલાકની સમય મર્યાદા લાગુ થશે.
એક વરિષ્ઠ સરકારી અધિકારીએ નામ ન આપવાની શરતે જણાવ્યું હતું કે,‘અમે ૨૦૦૦ રૂપિયાથી વધુના ડિજિટલ ટ્રાન્ઝેક્શન માટે ૪ કલાકની સમય મર્યાદા નક્કી કરવાનું વિચારી રહ્યા છીએ, જે પ્રથમ વખત થઈ રહ્યું છે.ભારતીય રિઝર્વ બેંક, કેટલીક જાહેર અને ખાનગી ક્ષેત્રની બેંકો અને Google અને Razorpay જેવી ટેક કંપનીઓ સહિત સરકાર અને ઉદ્યોગના હિતધારકો સાથે યોજાનારી બેઠકમાં આ અંગે ચર્ચા કરવામાં આવશે.
નોંધનીય છે કે નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૨-૨૩માં, બેંકોએ ડિજિટલ પેમેન્ટ શ્રેણીમાં સૌથી વધુ છેતરપિંડી નોંધી હતી. આરબીઆઈના વાર્ષિક અહેવાલ ૨૦૨૨-૨૩માં આ માહિતી આપવામાં આવી છે. નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૩ માં, બેંકિંગ સિસ્ટમમાં કુલ ૧૩,૫૩૦ છેતરપિંડીના કેસ નોંધાયા હતા જેમાં ૩૦,૨૫૨ કરોડ રૂપિયાની છેતરપિંડી કરવામાં આવી હતી. તેમાંથી લગભગ ૪૯ ટકા (૬,૬૫૯ કેસ) ડિજિટલ પેમેન્ટ એટલે કે કાર્ડ/ઇન્ટરનેટ કેટેગરીમાં થયા છે.
હાલમાં ડિજિટલ પેમેન્ટના નિયમોમાં ફેરફારને લઈને માત્ર અનૌપચારિક ચર્ચા થઈ રહી છે. પરંતુ આ સંદર્ભમાં ચર્ચા ત્યારે શરૂ થઈ જયારે તાજેતરમાં જ કોલકાતાની જાહેર ક્ષેત્રની ધિરાણકર્તા યુકો બેંકે માહિતી આપી કે IMPS દ્વારા તેના ખાતાધારકોના ખાતામાં રૂ. ૮૨૦ કરોડ જમા થયા છે.
ગયા અઠવાડિયે, યુકો બેંકે એક નિવેદનમાં કહ્યું હતું કે ૧૦-૧૩ નવેમ્બરની વચ્ચે IMPS માં તકનીકી ખામીને કારણે, અન્ય બેંકોના ખાતાધારકો દ્વારા કરવામાં આવેલા કેટલાક વ્યવહારો રસીદ વિના UCO બેંકના ખાતાધારકોના ખાતામાં જમા કરવામાં આવ્યા હતા. હવે આ કેસ સીબીઆઈને સોંપવામાં આવ્યો છે.
નાણા મંત્રાલય હેઠળના નાણાકીય સેવાઓ વિભાગ એક બેઠકનું આયોજન કરી રહ્યું છે જેમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ છેતરપિંડી, નાણાકીય અપરાધ અને સાયબર સુરક્ષા સંબંધિત મુદ્દાઓ પર સરકાર અને ખાનગી હિતધારકો સાથે ચર્ચા કરવામાં આવશે જેથી છેતરપિંડીની પ્રવૃત્તિઓને રોકી શકાય.
