(કોમલ બી. કપાસી દ્વારા) ભારતીય રિઝર્વ બેંકે નોટોને લઈને મોટો નિર્ણય લીધો છે. ઘણી વખત લોકો જૂની અને રદ્દી સમાન ફાટેલી નોટોનો ઉપયોગ કરવાનો પ્રયાસ કરતા રહે છે. જો કે હવે આરબીઆઈના આ નિર્ણય બાદ નોટોની ફિટનેસ તપાસવામાં આવશે. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાએ દેશભરની બેંકોને નોટો ગણવાને બદલે નોટોની ફિટનેસ ચકાસવા મશીનોનો ઉપયોગ કરવા સૂચના આપી છે. RBIની આ સૂચના અનુસાર હવે દર ત્રણ મહિને નોટોની ફિટનેસની તપાસ કરવામાં આવશે. આવી સ્થિતિમાં તમારા ખિસ્સામાં રાખેલી નોટ ફિટ છે કે અનફિટ છે તે જોવા માટે RBIએ 11 ધોરણો નક્કી કર્યા છે.
અયોગ્ય નોટ શું છે?
આરબીઆઈની આ સૂચના પછી સ્વચ્છ નોટોને સરળતાથી ઓળખી શકાશે. જેથી કરીને તેના રિસાયકલિંગમાં મુશ્કેલીનો સામનો ન કરવો પડે. અનફિટ નોટ્સ એવી છે જે રિસાયકલિંગ માટે યોગ્ય નથી. હવે જાણીએ તે 11 મુદ્દાઓ વિશે જે કોઈપણ નોટને ફિટ કે અનફિટ છે તે નક્કી કરશે.
અનફિટ નોટોની ઓળખ કેવી રીતે થશે?
– જે નોટો ખૂબ જ ગંદી જોવા મળે છે અને તેમાં ઘણી ધૂળ હોય છે, તો આ સ્થિતિમાં તે નોટોને અયોગ્ય ગણવામાં આવશે.
– જ્યારે નોટ બજારમાં લાંબા સમય સુધી રહે છે અને તે એકથી બીજા ખિસ્સામાં ટ્રાન્સફર કરતી રહે છે, તો તે ખૂબ જ ઢીલી પડી જાય છે. લૂઝ નોટ્સને અનફિટ ગણવામાં આવશે, જ્યારે હાર્ડ નોટ્સને ફિટની કેટેગરીમાં સામેલ કરવામાં આવશે.
– જો નોટમાં બનાવેલા કૂતરાના કાનનો વિસ્તાર 100 વર્ગ મિલીમીટરથી વધુ હશે તો તેને અયોગ્ય ગણવામાં આવશે.
– 8 વર્ગ મિલીમીટર કરતાં મોટા છિદ્રો ધરાવતી નોટોને અયોગ્ય નોટ ગણવામાં આવે છે.
– નોટમાં કોઈપણ ગ્રાફિક ફેરફારને અયોગ્ય ગણવામાં આવે છે.
– જો નોટ પર ઘણા બધા ડાઘા, પેનની શાહી વગેરે હોય તો તે અનફીટ નોટ છે.
– નોટ્સ પર કંઈક લખેલું હશે કે કોઈ પણ પ્રકારની પેઈન્ટિંગ નોટ્સ અનફિટ હશે.
– જો નોટનો રંગ ઊડી જાય તો તે અનફિટ નોટ છે.
– જો ફાટેલી નોટ પર કોઈપણ પ્રકારની ટેપ કે ગુંદર હશે તો તે નોટો અયોગ્ય ગણાશે.
– જો નોટોનો રંગ હળવો થઈ ગયો હોય કે ઉડી ગયો હોય તો તેને પણ અનફિટની શ્રેણીમાં સામેલ કરવામાં આવશે.
અનફીટ નોટ મશીનનો ઉપયોગ
આરબીઆઈ અયોગ્ય નોટોને ઓળખવા માટે અપડેટેડ રીતે મશીન બનાવી રહી છે. મશીન આ નોટોને ઓળખીને બજારમાંથી ફેંકી દેશે. આ મશીન અયોગ્ય નોટોને ઓળખશે. આરબીઆઈએ તમામ બેંકોને સૂચના આપી છે કે આ મશીનનો યોગ્ય રીતે ઉપયોગ કરવામાં આવે. તેમજ તેને ગંભીરતાથી લેવામાં આવે.
