ઘણી વાર એવું બને છે કે આપણે રસોઈ બનાવતી વખતે બાકીનું તેલ સંપૂર્ણપણે ખલાસ ન થાય ત્યાં સુધી વાપરતા રહીએ છીએ. પરંતુ તે તમારા માટે હાનિકારક બની શકે છે.
ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચ (ICMR)એ તેની તાજેતરમાં બહાર પાડવામાં આવેલી માર્ગદર્શિકામાં વનસ્પતિ તેલ અથવા કોઈપણ પ્રકારના તેલને ‘વારંવાર ગરમ કરવા’ સામે સાવધાની રાખવાની સલાહ આપી છે. તબીબી સંશોધન સંસ્થાએ જણાવ્યું હતું કે, વનસ્પતિ તેલને વારંવાર ગરમ કરવાથી ઝેરી સંયોજનો ઉત્પન્ન થઈ શકે છે, જે હૃદય રોગ અને કેન્સર જેવા જીવલેણ રોગોનું જોખમ વધારે છે.
અગાઉના અભ્યાસોએ એ પણ બતાવ્યું છે કે, કેવી રીતે રાંધણ તેલને ફરીથી ગરમ કરવાથી ઝેરી તત્વો બહાર નીકળવા લાગે છે અને શરીરમાં મુક્ત રેડિકલ વધી શકે છે, જેનાથી સોજો અને વિવિધ ક્રોનિક રોગો થઇ શકે છે.
ICMR, નેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ન્યુટ્રિશનના સહયોગથી, વિવિધ વય જૂથોના લોકો માટે 17 નવી આહાર માર્ગદર્શિકા બહાર પાડી છે, જેથી તેઓને વધુ સારી રીતે ખોરાકની પસંદગી કરવામાં મદદ મળી શકે. માર્ગદર્શિકાનો હેતુ ભારતીયોને પોતાના સારા સ્વાસ્થ્ય જાળવવા અને તમામ પ્રકારના કુપોષણને રોકવા માટે તંદુરસ્ત ખોરાકની પસંદગી માટે ભલામણો આપવાનો છે.
માર્ગદર્શિકા જણાવે છે કે, રસોઈ માટે વનસ્પતિ તેલનો વારંવાર ઉપયોગ કરવાની પ્રથા ઘરે અને બહારના ખોરાક બનાવવાના સ્થળો બંનેમાં ખૂબ જ સામાન્ય છે.
અહેવાલો અનુસાર, વનસ્પતિ તેલ/ચરબીને વારંવાર ગરમ કરવાથી હાનિકારક/ઝેરી એવા સંયોજનોની રચના થાય છે અને હૃદયરોગ અને કેન્સરનું જોખમ વધી શકે છે. ઊંચા તાપમાને તેલમાં રહેલી કેટલીક ચરબી ટ્રાન્સ ચરબીમાં ફેરવાય છે. ટ્રાન્સ ચરબી એ હાનિકારક ચરબી છે, જે હૃદય રોગનું જોખમ વધારે છે. જ્યારે તેલનો ફરીથી ઉપયોગ કરવામાં આવે છે ત્યારે ટ્રાન્સ ચરબીનું પ્રમાણ વધી જાય છે.
ICMRએ કહ્યું કે, તમે આ તેલનો ઉપયોગ શાકભાજી જેવી વસ્તુઓ બનાવવા માટે કરી શકો છો. પરંતુ સામાન્ય રીતે, તેલમાં તળ્યા પછી, તે તેલનો ફરીથી તળવા માટે ઉપયોગ કરશો નહીં. વધુમાં, સંસ્થાએ વધેલા તળેલા તેલને એક કે બે દિવસમાં તે તેલ શાકભાજી બનાવતી વખતે ઉપયોગ કરીને ખાવાનું સૂચન કરે છે.
વનસ્પતિ તેલને વારંવાર ગરમ કરવાથી ટ્રાન્સ ચરબી અને એક્રેલામાઇડ જેવા હાનિકારક સંયોજનોની રચના થઈ શકે છે, જે કેન્સરના વધતા જોખમ સાથે સંકળાયેલા છે. વધુમાં, તેલને ફરીથી ગરમ કરવા અને તેનો પુનઃઉપયોગ કરવાથી હાનિકારક મુક્ત રેડિકલ અને અન્ય ઝેરના સંચય થઈ શકે છે, જે સોજો, હૃદય રોગ અને લીવરના નુકસાનમાં ફાળો આપે છે. આ જોખમોને ટાળવા માટે એક જ તેલનો ઘણી વખત ઉપયોગ કરવાનું ટાળવું અને તેના બદલે એવોકાડો અથવા સેફ્લાવર તેલ જેવા ઉચ્ચ ધુમાડાવાળા તેલનો ઉપયોગ કરવો મહત્વપૂર્ણ છે.
આ ઉપરાંત, રાંધવાના યોગ્ય તાપમાનને જાળવી રાખીને અને એકવાર ઉપયોગમાં લેવાયેલા તેલનો ફરીથી ઉપયોગ ન કરીને સંભવિત સ્વાસ્થ્ય જોખમોને નોંધપાત્ર રીતે ઘટાડી શકાય છે. સ્વાસ્થ્યની કાળજી લેવા માટે, નિયમિતપણે તાજા, બિનપ્રક્રિયા વગરના તેલનું સેવન કરવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
